آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه چیزی باعث می‌شود تا افراد به‌امانتی که به آنها سپرده شده، خیانت کنند؟ خیانت در‌امانت، جرمی است که ریشه در سلب اعتماد و سوءاستفاده از حسن نیت دیگران دارد. زمانی که فردی مالی را به دیگری می‌سپارد، در واقع به او اعتماد می‌کند و انتظار دارد که آن مال به نحو احسن نگهداری شود. اما گاهی اوقات، این اعتماد شکسته می‌شود و فرد امین، به جای حفظ‌امانت آن را تصاحب، تلف یا به نحوی دیگر از آن سوءاستفاده می‌کند. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی دقیق این جرم، شرایط تحقق آن و مجازات خیانت در امانت که قانون برای آن در نظر گرفته است، بپردازیم.
در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی با توجه به جرم خیانت در‌امانت بیان شده است که: هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای و‌کالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال و تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه محکوم خواهد شد.
مطابق با ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات جهت تحقق جرم خیانت در امانت باید به چند مورد توجه داشت.
پس اگر موجر چک بابت تضمینی که مستاجر جهت تخلیه به او داده است را پیش از موعد و نقض تعهد مستاجر به اجرا بگذارد خیانت در امانت محقق شده است.
در اینجا باید به سه مورد توجه داشت:
مال یا اموال باید به شخص سپرده شود و این سپردن مال می‌تواند در قالب هر عقدی باشد. بنابراین منظور از سپرده شدن، سپرده شدن در قالب قرارداد است، حتی اگر آن قرارداد شفاهی باشد و یا اصلا معامله باطل باشد، در نتیجه جرم خیانت در امانت منحصر به عقد امانت نیست، و در بستر سایر عقود نیز امکان تحقق جرم وجود دارد.
در عقودی که جنبه تملیکی دارند، مانند: عقد قرض به واسطه این که مال به گیرنده آن تملیک می‌شود، امکان تحقق جرم خیانت در امانت وجود ندارد. حتما باید شخصی مال را به دیگری بسپارد و صرف اینکه یک نفر مال متعلق به دیگری را بدون اینکه به او سپرده شده باشد (وفق ماده ۶۷۴) تصاحب، تلف، مفقود و یا استعمال نماید، خیانت در امانت نیست مانند این که شخصی مالی را پیدا کند و بخواهد از آن استفاده نماید.
نکته مهم دیگر این است که جهت تحقق جرم خیانت در امانت سپرده شدن باید توسط شخصی باشد که قانونا اختیار داشته باشد، بنابراین اگر شخصی مال دیگری را یا مال مسروقه را به امانت دهد، جرم خیانت در امانت محقق نشده است.
استعمال به این معنا که امین مال را مورد استفاده قرار دهد و یا مصرف کند، منظور از تلف کردن این است که قسمتی یا تمامی مال را چه خود مستقیما و چه غیرمستقیم از بین ببرد. در مورد تصاحب کردن باید گفت منظور این است که برخورد مالکانه با مال سپرده شده صورت گیرد و مفقود کردن نیز به این معنی است که بدون تصاحب یا تلف کردن مال دستیابی به مال را برای صاحب آن غیر ممکن سازد. باید توجه داشت خیانت در امانت امکان دارد با ترک فعل نیز محقق شود، مانند این که امین پس از این که مالک مال را مطالبه کرد از پس دادن آن امتناع کند.
ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی، فارغ از مصادیق جرم خیانت در امانت که در بالا بیان شد به دلیل اهمیت این مورد اینجا جداگانه بررسی می‌نماییم:
اگر شخصی که چک و یا سفته صادره از فردی را که بابت ضمانت دریافت کرده است، بدون دلیل اثبات کننده موجه مبنی بر این که از سوی صادر‌کننده سند تجاری نقض تعهدی صورت گرفته است به اجرا بگذارد، می‌توان گفت جرم خیانت در امانت صورت گرفته است.
برای تحقق هر جرمی 3 عنصر نیاز است. عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی.
در خصوص جرم خیانت در امانت مطالبی که تا به اینجا ارائه شده مربوط به عنصر مادی جرم و البته ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات نیز عنصر قانونی جرم می‌باشد.
عنصر معنوی جرم خیانت در امانت از دو بخش سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل می‌شود.
سوء نیت عام عبارت است از: اینکه امین به صورت عمدی مرتکب جرم شود، یعنی اینکه مرتکب جرم باید عمدا و از روی قصد و اراده نسبت به تصاحب، تلف، مفقود یا استعمال مال مورد امانت اقدام نماید. منظور از سوء نیت خاص نیز این است که امین این افعال را به قصد رسیدن به نتیجه یعنی قصد ضرر زدن به مالک انجام داده باشد.
مطابق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مجازات خیانت در امانت حبس از 6 ماه تا 3 سال می‌باشد. اما مطابق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399 مجازات این جرم تقلیل یافت و این مجازات در حال حاضر از سه ماه تا یک سال و نیم حبس خواهد بود.
تا قبل از تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری این جرم غیر‌‌‌قابل گذشت بود، ولی با تصویب این قانون از زمره جرایم قابل گذشت اعلام شد و با گذشت شاکی در هر مرحله از رسیدگی پرونده مختومه خواهد شد.
شاکی برای شکایت خیانت در امانت باید به همراه مستندات خود مانند شهادت شهود، گزارش پلیس و سند مالکیت اموال ( حاوی مدارک اثباتی، به امانت گذاشتن اموال نزد امین ) به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نماید. پس از ثبت شکایت کیفری خیانت در امانت، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارسال و تحقیقات لازم در خصوص جرم صورت می‌گیرد.
در صورتی که شکایت منجر به صدور کیفرخواست شود، پرونده جهت صدور حکم به دادگاه کیفری ارسال می‌شود. لازم به ذکر است که رسیدگی به جرم خیانت در امانت در صلاحیت دادسرای محل وقوع جرم است.
در قوانین و مقررات ایران اصطلاحی وجود دارد تحت عنوان «در حکم» و آن زمانی کاربرد دارد که دو
موضوع از حیث ماهوی و ارکان با یکدیگر متفاوت باشند، ولی قانونگذار بنا به دلایلی که مصلحت می‌داند یکی را از نظر مقررات و احکام تابع دیگری قرار می‌دهد. جرم خیانت در امانت به آن دسته از اعمال اطلاق می‌شود که منطبق با قانون مجازات اسلامی است اما مواردی یافت می‌شود که به اعمالی، جرایم در حکم خیانت در امانت اطلاق شده است.
جرایم در حکم خیانت در امانت عبارت است از «اعمال مجرمانه‌ای که قانونگذار ارتکاب آنها را به موجب قوانین متفرقه (غیر از قانون مجازات اسلامی) از نظر مجازات مشمول کیفر خیانت در امانت قرار داده است».
این جرایم از حیث عناصر و ارکان جرم با خیانت در امانت موضوع ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی متفاوت است اما قانونگذار حکم و مجازات خیانت در امانت را بر آنها بار کرده است.
مهمترین قوانینی که این اعمال در آنها ذکر شده، عبارت است از:
خیانت در‌امانت، جرمی است که بر پایه اعتماد بنا شده و شکستن این اعتماد، نه تنها به فرد آسیب می‌رساند، بلکه به کل بافت اجتماعی نیز لطمه می‌زند. مجازات خیانت در امانت تنها به منظور تنبیه مجرم نیست، بلکه به قصد بازگرداندن اعتماد از دست رفته و حفظ نظم اجتماعی است. به یاد داشته باشیم که‌امانت‌داری، ریشه در اخلاق و وجدان انسانی دارد بنابراین پیش از آنکه دست به چنین اقدامی بزنیم، به پیامد‌های آن و اثرات مخربی که بر زندگی خود و دیگران می‌گذارد فکر کنیم.
۱- چه عواملی باعث ارتکاب جرم خیانت در‌امانت می‌شود؟
عوامل متعددی از جمله مشکلات مالی، عدم مسئولیت‌پذیری و حتی اختلالات روانی می‌توانند در ارتکاب این جرم نقش داشته باشند.
۲- آیا مجازات حبس برای این جرم کافی است؟
مجازات حبس، یکی از ابزار‌های بازدارنده است، اما ممکن است برای برخی افراد بازدارنده کافی نباشد. ترکیبی از مجازات‌های حبس، جزای نقدی و الزام به جبران خسارت، می‌تواند مؤثرتر باشد.
۳- چگونه می‌توان از وقوع این جرم پیشگیری کرد؟
آموزش ارزش‌های اخلاقی از کودکی، تقویت حس مسئولیت‌پذیری، ایجاد شفافیت در روابط مالی و افزایش نظارت بر اموال‌امانتی از جمله راهکار‌های پیشگیری از این جرم هستند.
اسم نویسنده
دیدگاه کاربران
دیدگاه کاربران
...هیچ نظری ثبت نشده