در این مقاله قصد داریم روند انجام شکایت، نحوه ثبت شکایت پس از وقوع جرم و مراحل پیگیری شکایت را بر اساس قانون مجازات اسلامی، قانون آیین دادرسی کیفری و رویه‌ای که بر محاکم کیفری ایران حاکم است، بررسی کنیم.
چنانچه شما هم برحسب عمل مجرمانه شخصی، بزه دیده جرمی شده‌اید و نیاز به خدمات مشاوره دارید و می‌خواهید اقدام به طرح شکایت علیه مجرم پرونده نمایید می‌توانید با وکیل متخصص در حوزه جرایم جناب آقای دکتر فریدون باقی در ارتباط باشید.
شروع دعوا در دادگاه کیفری، مانند دادگاه حقوقی، مستلزم آن است که ذی نفع پرونده یعنی شاکی، ادعای خود را طبق تشریفات مقرر در قانون، برای مرجع کیفری ارسال نماید. تشریفات ارسال درخواست رسیدگی به ادعای وقوع جرم از سوی شاکی به مرجع قضایی، اعم از دادسرا و دادگاه کیفری، با تنظیم شکایت در فرم مخصوصی که شکواییه نامیده می‌شود، شروع می‌شود.
به همین دلیل همانطور که در یک دعوای حقوقی، برای شروع دادرسی و ارسال درخواست رسیدگی به دادگاه حقوقی، باید از طریق برگه ای به نام دادخواست اقدام کرد، برای ثبت دعوی کیفری نیز باید برگه شکواییه را تکمیل و ثبت کرد. در حقیقت، اولین مرحله برای ثبت شکایت کیفری، مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و پر کردن شکواییه به شکل الکترونیکی و ارسال آن برای مرجع کیفری است.
شکایت کیفری و شکایت حقوقی طبق قانون در بعضی از عناصر و مراحلی تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به توضیح هر یک از آنها می‌پردازیم:
یکی از مهمترین تفاوت‌های شکایت کیفری و شکایت حقوقی در نحوه طرح دعوی است. در شکایت حقوقی باید یک دادخواست تنظیم کرد و آن را ارائه کنید، اما در شکایت کیفری نیاز به تنظیم شکواییه دارید. به همین دلیل اموری که دارای جنبه کیفری نیستند، از طریق شکایت مورد پیگیری قرار نمی‌گیرند. همچنین در شکایت کیفری هزینه دادرسی در تمامی دعاوی یکسان و برابر میباشد اما در شکایت حقوقی این هزینه با توجه به بهای خواسته متغیر است، به این صورت که با افزایش بهای خواسته، هزینه دادرسی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
هر یک از این دو نوع شکایت دارای مرجع قضایی صالح متفاوت هستند. مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت کیفری دادسرا است، این در حالی میباشد که شکایت حقوقی در دست مراجع قضایی و حقوقی صلاحیت رسیدگی به دعوی هستند و دادسرا در آن هیچ نقشی ندارد.
یکی دیگر از مهمترین تفاوت‌های میان شکایت کیفری و شکایت حقوقی سبب طرح دعوی است. همانطور که گفته شد، شکایت کیفری با تنظیم شکایت‌نامه همراه است و این مربوط به زمانی است که موضوع دارای جنبه کیفری باشد. در غیر این صورت تنها راه درخواست حقوق ارائه شکایت حقوقی میباشد.
نتیجه یکی دیگر از تفاوت‌های میان شکایت کیفری و شکایت حقوقی به شمار می‌رود. مهمترین اثر در شکایت کیفری این است که در صورت صدور حکم محکومیت، شخص محکوم خسارت وارده را جبران کند و یا این که به تحمل مجازات قانونی محکوم شود، اما در دعوای حقوقی نمی‌توان انتظار چنین اثری را داشت.
در صورت رخ دادن وقایعی که در تصور اولیه افراد جرم است، (فارغ از صحت یا عدم صحت آن) در حالت کلی دو راه پیش روی افراد است:
پس از ثبت شکایت در دفاتر خدمات قضایی فرد باید منتظر بماند تا پیامکی مبنی بر ارجاع شکواییه او به واحد مربوطه، برای او ارسال گردد. بعد از ارسال پیامک، شاکی برای پیگیری شکواییه خود به آن واحد که معمولا کلانتری مربوطه است باید مراجعه کند.
معمولا رسیدگی به شکواییه به طور سیستمی از دفاتر به دادسراها ارجاع و معاون ارجاع دادسرا از طریق سیستم الکترونیکی، پرونده را جهت آغاز تحقیقات لازمه به کلانتری مربوطه ارجاع می‌دهد. البته شاکی در جریان این پروسه قرار نمی‌گیرد و او صرفا پیامک مراجعه به کلانتری را دریافت می‌نماید.
پس از حضور در کلانتری، مسئول مربوط پرونده، اظهارات شاکی و شهود احتمالی را اخذ و ضم پرونده می‌کند. هم چنین اشخاصی که شکایت علیه آنان صورت گرفته را (مشتکی عنه ( عنهم)) از طریق سامانه ابلاغ قضایی احضار می‌نماید و معمولا به او ابلاغ می‌گردد که نتیجه عدم حضور جلب است ( مگر در موارد خاص ).
مشتکی عنه هم با حضور در کلانتری اظهارات و دفاعیات خود را در برابر ادعاهای شاکی بیان می‌کند و اگر شاهدی هم داشته باشد، شهود خود را برای اخذ اظهارات آنها معرفی می‌نماید. اخذ اظهارات طرفین معمولا در این مرحله چندین مرتبه در کلانتری یا دادسرا صورت می‌پذیرد و عنوان اتهامی به مشتکی عنه تفهیم می‌گردد که او بداند بابت چه عنوان مجرمانه‌ای احضار گردیده و در چه خصوص می‌بایست از خود دفاع نماید.
پس از این مرحله ( تفهیم اتهام) است که مشتکی عنه، متهم نامیده می‌شود و بنا بر اوضاع و احوال و شرایط پرونده و نوع اتهام قرار مناسبی برای او صادر می‌گردد. مثلا ممکن است قرار الزام به حضور با تعیین وجه التزام یا قرار بازداشت و یا قرارهای دیگر باشد.
مسئول پرونده پس از اینکه تحقیقات درخواستی بازپرس یا دادیار مربوط به دادسرا را انجام داد مثل استعلامات لازمه، مکان‌یابی، دریافت فیلم دوربین‌های مدار بسته و … پرونده را مجدد برای بررسی و صدور دستورات جدید به دادسرا مرجوع می‌نماید. بازپرس یا دادیار با بررسی تحقیقات صورت گرفته و اظهارات طرفین اگر نقصی در تحقیقات موجود باشد یا اقدام جدیدی ضرورت داشته باشد کتبا انجام آن را از کلانتری مطالبه و مجددا پرونده را عودت می‌دهد، و این پروسه تا زمانی تکرار می‌شود که به نظر بازپرس یا دادیار تحقیقات انجام شده برای تصمیم‌گیری در خصوص پرونده کافی باشد، و در این مرحله با تصمیم و موافقت دادستان، نظر بر عدم توجه جرم به مشتکی عنه و عدم کفایت دلیل بر وقوع جرم است که قرار منع تعقیب صادر می‌شود. (اگر به دلایلی مثل اینکه جرم شامل مرور زمان شده، قرار موقوفی تعقیب صادر می‌شود و یا اگر جرم از نظر دادستان واقع گردیده، قرار جلب به دادرسی صادر می‌گردد).
البته باید توجه داشت که این قرارها به طرفین ابلاغ می‌گردد تا اگر اعتراضی نسبت به آن دارند در مهلت مقرر قانونی اعتراض خود را اعلام نمایند. در صورتی که اعتراض نسبت به قرار جلب به دادرسی وارد نباشد، پرونده بنا بر نوع جرم و اهمیت آن به دادگاه صالح می‌گردد. پس از اینکه پرونده در دادگاه تعیین شعبه گردید، شعبه وقت رسیدگی مناسب را تعیین و به طرفین ابلاغ می‌نماید. با توجه به حجم عظیم پرونده‌ها و صف طولانی رسیدگی پروسه صدور قرار در دادسرا، تعیین شعبه و تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسه، ممکن است چند ماه به طول بیانجامد. پس طولانی شدن این روند نباید در شما موجب نگرانی گردد.
پس از تشکیل جلسه، قاضی دادگاه اظهارات طرفین، مدارک و مستندات موجود، اظهارات شهود در صورت وجود و صلاحدید قاضی بررسی می‌نماید و اگر ضرورت باشد ممکن است جلسه را تجدید نماید و یا در صورت نقص تحقیقات تکمیل آن را از دادسرا بخواهد.
النهایه زمانی که قاضی رسیدگی کننده مدارک و مستندات را کامل و پرونده را معد صدور رأی تشخیص دهد، با اخذ آخرین دفاعیات متهم اقدام به صدور رای می‌نماید که براساس شرایط موجود و اوضاع و احوال پرونده می‌تواند حکم برائت یا بی‌گناهی متهم باشد یا حکم به محکومیت او که به طرفین و وکلای آنان ابلاغ می‌گردد و پس از این متهم محکوم علیه نامیده می‌شود. یعنی کسی که حکم علیه او صادر شده است.
پس از صدور رای بدوی، براساس نوع حکم ( برائت یا محکومیت) شاکی یا محکوم علیه می‌توانند ظرف مدت 20 روز پس از ابلاغ نسبت به حکم مورد اشاره اعتراض خود را با ذکر دلایل و مستندات از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت نماید. این اعتراض ابتدا به دفتر شعبه دادگاه بدوی ارجاع و از طریق دادگاه بدوی به دادگاه تجدیدنظر ارسال می‌گردد، و در دادگاه تجدید نظر پس از ثبت و تعیین شعبه جهت اطلاع، این امر به طرفین ابلاغ می‌گردد، و دادگاه تجدیدنظر در صورت لزوم با تعیین وقت رسیدگی، تشکیل جلسه می‌دهد. در غیر این صورت بدون تشکیل جلسه در وقت فوق العاده اقدام به رسیدگی
صدور حکم می‌نماید. که یا در تایید حکم بدوی است و یا کلا یا جزئا حکم بدوی را نقض و حکم یا قرار جدیدی صادر می‌نماید.
اگر حکم محکومیت در دادگاه تجدیدنظر تایید و قطعی گردد بدون نیاز به درخواست، برای اجرای حکم به دادسرا ارجاع و به محکوم علیه ابلاغ می‌گردد که برای اجرای حکم حاضر شود. اینجاست که اهمیت اخذ وثیقه مناسب بیش از پیش نمایان می‌شود. اگر حکم دادگاه تجدیدنظر، برائت محکوم علیه بدوی باشد، دادگاه تجدیدنظر آن را نقض بلا ارجاع می‌نماید و اگر فرد زندانی باشد باید بلافاصله آزاد گردد و دستور آزادی وثایق او نیز صادر گردد.
امید است آنچه در این مقاله گفته شد شمای کلی مسیر قانونی پرونده‌های کیفری را به روشنی برای مخاطب ترسیم نموده باشد.
مراحل پیگیری شکایت یک فرایند قانونی پیچیده است که مراحل متعددی را شامل می‌شود. از ثبت اولیه شکایت تا صدور حکم نهایی، هر مرحله اهمیت خاص خود را دارد. در این مسیر، ممکن است با سوالات متعددی روبرو شوید. به همین دلیل نیازمند صبر، حوصله و آگاهی از قوانین و مقررات است. توصیه می‌شود در این مسیر از مشاوره حقوقی بهره مند شوید تا با آگاهی کامل از حقوق خود، پیگیر مطالبات‌تان باشید.
1- مدت زمان رسیدگی به پرونده چقدر است؟
مدت زمان رسیدگی به پرونده به عوامل مختلفی از جمله نوع جرم، پیچیدگی پرونده و حجم کار دادگاه بستگی دارد.
2- در صورت عدم رضایت از حکم صادره چه باید کرد؟
در صورت عدم رضایت از حکم صادره، می‌توانید نسبت به آن اعتراض کنید و پرونده را به دادگاه تجدیدنظر ارجاع دهید.
3- چه مدارکی برای ثبت شکایت لازم است؟
مدارک مورد نیاز برای ثبت شکایت به نوع شکایت بستگی دارد. اما به طور کلی، کپی از شناسنامه، کارت ملی، وکالتنامه (در صورت داشتن وکیل) و سایر مدارک مرتبط با موضوع شکایت مورد نیاز است.
اسم نویسنده
دیدگاه کاربران
دیدگاه کاربران
...هیچ نظری ثبت نشده